افزایش روزافزون حجم زباله‌های پلاستیکی در سطح آب‌های جهان موجب بروز نگرانی‌های جهانی از تبعات غیرقابل جبران آن شده و دانشمندان را مجبور به طراحی و ساخت وسیله‌ای کارآمد برای جمع‌آوری زباله‌ها کرده است.
هرساله هزاران تن مواد آلاینده از جمله فاضلاب‌های شهری و صنعتی، زباله‌های پلاستیکی و مواد سوختی وارد آب‌های آزاد می‌شود. این آلاینده‌های انسانی و صنعتی اثرات جبران‌ناپذیری در چرخه حیات ایجاد می‌کنند. طبق آمارهای اعلام شده از سوی منابع بین‌المللی، روزانه بیش از 14000 نفر بر اثر مصرف آب آلوده و یا مواد خوراکی آبیاری شده با آب‌های آلوده در سراسر جهان می‌میرند. در میان آلاینده‌های محیط زیست، پلاستیک سهم بسزایی در ایجاد آلودگی و تخریب محیط زیست به ویژه در دریاها دارد.
با توجه به اهمیت و ضرورت اقدامات فوری برای مبارزه با آلودگی دریاها دانشمندان و فعالان محیط زیست علاوه بر ارائه الگوهای رفتاری برای کاهش میزان آلودگی اقیانوس‌ها در صدد به کارگیری فناوری‌هایی برای جمع‌آوری زباله‌ها از سطح دریاها هستند. سیستم عظیم پکمن (pac man) شامل یک لوله 600 متری است که در سطح آب قرار می‌گیرد و با کمک توری مخصوص، سطح آب را از هرگونه زباله پلاستیکی پاکسازی می‌کند. توری سیستم پکمن تا عمق سه متر در آب نفوذ می‌کند.
امواج دریایی و باد، زباله‌های پلاستیکی را در سرتاسر اقیانوس‌ها بخش می‌کند و به همین دلیل جمع‌آوری آن‌ها کاری بسیار دشوار است. سیستم پکمن قابلیت جابه‌جایی و حرکت همگام با امواج دریا را دارد، یعنی بدون نیاز به مصرف هیچ‌گونه انرژی هم می‌تواند در آب جابه‌جا شود. بر روی سطح لوله حسگرها و دستگاه‌های مخصوصی تعبیه شده است که در هر لحظه امکان ارتباط با ماهواره و ارسال اطلاعات موقعیت مکانی خود را دارد.
پروژه پاکسازی اقیانوس (Ocean Cleanup Project) در صدد است تا با به کارگیری علوم مهندسی گامی بزرگ در جهت پاکسازی آب‌های آزاد بردارد. مهندسان این پروژه مجبورند با طراحی چندین باره سیستم جمع‌آوری زباله‌های پلاستیکی پکمن، آن را برای بهره‌گیری عملی در اقیانوس در هنگام وزش موج‌های سنگین و بلند، آماده سازند.
یکی از مهندسان پروژه ocean cleanup project می‌گوید: سیستم پک من با به دام انداختن زباله‌های پلاستیکی سطحی در هنگام طوفان نیز با حرکت در جهت امواج از رهاسازی مجدد زباله‌ها به آب جلوگیری می‌کند. این پروژه هم اکنون در مراحل پایانی ساخت قرار دارد و تا دو ماه دیگر جهت رفع قسمتی از مشکل زباله‌های پلاستیکی در اقیانوس آرام به آب انداخته می‌شود.
زباله‌های به دام افتاده در سیستم پکمن در مدت زمان معینی با کشتی به ساحل منتقل می‌شوند تا بازیافت شوند. مدل‌های آماری نشان می‌دهد با 60 سیستم پکمن می‌توان 50 درصد اقیانوس آرام را فقط در عرض 5 سال پاکسازی کرد. درصورت تکمیل ناوگان سیستم‌های پک من، پروژه پاکسازی اقیانوس، تا سال 2040 قادر به پاکسازی سطح اقیانوس‌ها از 90 درصد زباله‌های پلاستیکی خواهد بود.
مزیت بارز سیستم پاکسازی اقیانوس، داشتن توانایی در جمع‌آوری پلاستیک‌های نازک و قطعه قطعه شده به ضخامت چند میلیمتر تا زباله‌های پلاستیکی بسیار بزرگ مانند تور‌های عظیم ماهی‌گیری است. اولین محل اجرای پروژه پاکسازی اقیانوس، محدوده‌ای در نزدیکی ایالت کالیفرنیا کشور ایالات متحده واقع در اقیانوس آرام با بیش از 10 کیلوگرم زباله پلاستیکی در هر 2 کیلومتر مربع است که در مجموع مساحتی بیش از 1.6 میلیون کیلومتر مربع( سه برابر کشور فرانسه ) را در برمی‌گیرد.
در این منطقه از اقیانوس آرام که بین هاوایی و کالیفرنیاست تقریبا 1.8 تریلیون قطعه زباله پلاستیکی وجود دارد. این تعداد زباله پلاستیکی از لحاظ وزن معادل 500 جت جنگی است. این منطقه دریایی بزرگترین محل تجمع زباله‌های پلاستیکی در سطح جهان است. همین امر لزوم استفاده از سیستم پکمن را در این محل آشکار می‌سازد. 92 درصد اجسام پلاستیکی شناور در این منطقه بسیار بزرگ هستند و تنها 8 درصد این زباله‌ها کمتر از 5 میلیمتر اندازه دارند.
قسمتی از سیستم پک من با طول 120 متر بزرگترین سیستم جمع‌آوری زباله‌های پلاستیکی از سطح دریاهاست و نسبت به سیستم‌های قدیمی کارآیی بیشتری دارد. پروژه پاکسازی اقیانوس حاصل تلاش مصرانه‌ی یک تیم بین‌المللی از دانشمندان وابسته به بنیاد پاکسازی اقیانوس، شش دانشگاه و یک شرکت ساخت حسگرهای هوایی است. نتایج پروژه پاکسازی اقیانوس، راهکارهای کلیدی برای پایین آوردن حجم زباله‌های پلاستیکی شناور در آب را در اختیار دانشمندان قرار می‌دهد.
یکی از نتایج به دست آمده از این پروژه نشانگر افزایش ده برابری مقدار میکروپلاستیک خطرناک در آب است. این افزایش فوریت اقدامات کاهنده سطح آلودگی را بیش از پیش نمایان می‌سازد. هر کدام از قسمت‌های 120 متری سیستم پک من در نهایت به مجموعه‌ای کامل را تشکیل می‌دهند تا زمینه شکل‌گیری سیستم جامع و بزرگتر مهیا شود.
*میکروپلاستیک‌ها اشیایی فوق‌العاده کوچک هستند که در نزدیکی سطح بستر آب دریاها و ساحل‌ها قرار دارند. این اشیاء پلاستیکی با قطر کمتر از 5 میلیمتر هنوز تا حدود زیادی برای دانشمندان ناشناخته هستند. به تازگی پزشکان دریافته‌اند که میکروپلاستیک‌ها می‌توانند باعث افزایش سطح رشد سلول‌های سرطانی شوند. بیشتر شدن حجم زباله‌های پلاستیکی موجب افزایش میزان میکروپلاستیک‌ها شده است.
منبع : باشگاه خبرنگاران جوان